W dniach od 17 do 19 lipca 2015 r. w Olsztynie i w podolsztyńskich Węgajtach odbyło się III Forum Otwartego Regionalizmu. Tegorocznemu cyklu spotkań towarzyszył temat: „1944/1945 – 1989/1990. Zmiany historyczne, społeczne, egzystencjalne”. Tym razem chcieliśmy skonfrontować się z dwiema przełomowymi sytuacjami, z rokiem 1945 i 1989, by do ogólnokrajowych rozważań dołączyć perspektywę regionów. Podczas trzech dni wykładów, dyskusji, w których uczestniczyli wybitni naukowcy, twórcy, animatorzy i menadżerowie kultury oraz samorządowcy zastanawialiśmy się nad kształtem identyfikacji społeczeństwa polskiego zamieszkującego ziemie północne i zachodnie; aktywnością i kreatywnością nowych mieszkańców w powojennej rzeczywistości oraz poszukiwaliśmy odpowiedzi na pytanie: jak dziś otwarte regionalizmy łączą dziedzictwo miejsca z żywą, rodzinną pamięcią miejsc opuszczonych?
Inauguracja III Forum Otwartego Regionalizmu odbyła się 17 lipca w Salach Kopernikowskich Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie. W problematykę III FOR uczestników wprowadził prof. Robert Traba wykładem pt. „Po zwycięstwie”, czyli o potrzebie nowego zapisywania przeszłości w teraźniejszości. W tym dniu miał miejsce specjalny pokaz filmu Nikt nie woła w reżyserii Kazimierza Kutza, z którym po projekcji rozmowę przeprowadziła Ewa Mazgal. Podczas dyskusji reżyser omówił wpływ identyfikacji z regionem na twórczość.
Drugi dzień Forum (18 lipca), zorganizowany w Domu Mendelsohna przy u. Zyndrama z Maszkowic 2 w Olsztynie, rozpoczął pokaz radzieckich kronik zatytułowanych W legowisku bestii. Obraz przedstawiał przebieg operacji wojennych w Prusach Wschodnich z lat 1944-1945. Uzupełnieniem filmu były odczytane fragmenty wspomnień Lwa Kopielewa oraz relacje naocznych świadków wydarzeń powojennych: Haliny Brudzyńskiej, Alfonsa-Karla Domanowskiego, Piotra Halickiego, Władysława Kudyby oraz Lucii Müller. Świadkom historii swoich głosów użyczyli: Ariel Dołęgowski, Ewelina Jasińska i Agnieszka Kułakowska. Całość tej sekwencji FOR komentował wybitny germanista, Warmiak z urodzenia, prof. Hubert Orłowski
Kolejnym punktem FOR, był wykład prof. Marcina Zaremby pt. Co było przed i po „wielkiej trwodze”? Prelegent odniósł się w nim przede wszystkim do pierwszych lat po II wojnie światowej i skutków, jakie na budowanie nowego społeczeństwa miała powojenna rzeczywistość. Popołudniową część III FOR otworzyły spotkania z poetkami Anną Janko oraz Alicją Bykowską-Salczyńską, podczas których autorki odczytały uczestnikom fragmenty swoich utworów. Następnie rozpoczął się panel dyskusyjny na temat: Co nam zostało z tych lat? Rok 1945 i jego skutki… z udziałem Anny Janko, prof. Ingi Iwasiów i Mariusza Sieniewicza. Rozmowę moderował prof. Sławomir Buryła. Kolejny wykład prof. Marcina Króla był próbą oceny 25 lat polskiej demokracji (Co zaniedbała III Rzeczpospolita? Próba diagnozy). Autor odniósł się m.in. krytycznie do transformacji ustrojowej Polski z początku lat 90-tych. W rozmowie na temat: Perspektywy: Nowe tożsamości regionalne/lokalne, prowadzonej przez dr. Jacka Poniedziałka w ramach cyklu Salon Mendelsohna, zaprezentowano praktyki budowania lokalnej tożsamości społeczeństwa na Śląsku oraz Warmii i Mazurach: Łukasz Galusek (Kraków), Tomasz Gliniecki (Elbląg), prof. Zbigniew Kadłubek (Katowice) i Ryszard Michalski (Olsztyn). FOR zakończył wieczorny wykład prof. Jerzego Stępnia pt. Polska i jej regiony: wizje uobywatelnienia jako główny nurt rozwoju społecznego, w którym odniósł się do założeń i celów reformy samorządowej.
Trzeciego dnia (19 lipca) uczestnicy FOR udali się do Węgajt niedaleko Jonkowa, gdzie wzięli udział w wydarzeniach zorganizowanych w ramach festiwalu Wioska Teatralna 2015. Najpierw Wacław Sobaszek w referacie Zwrotnik Warmia, o przyszłości Wioski Teatralnej , a następnie Erdmute Sobaszek w refleksji pt. Bycie tutaj, co to znaczy? wyjaśnili założenia i perspektywy festiwalu w kontekście animowania lokalnych praktyk kulturalnych. Natomiast Kazimierz Brakoniecki, podczas spotkania zatytułowanego: Zakład biograficzny i metafizyka miejsca. Literatura pokolenia lat 50. w obliczu przemian pamięci, tożsamości, miejsca na „ziemiach odzyskanych”, podzielił się z uczestnikami III FOR odkrywaniem geopoetyki. Ostatniemu dniu FOR towarzyszyła prezentacja 55. numeru czasopisma „Borussia. Kultura. Historia. Literatura”, którego redaktorką prowadzącą była Iwona Lizewska. Wizytę w Węgajtach i tym samym III FOR zakończył spektakl „Latent Men” białoruskiej grupy teatralnej Korniag Theatre.
III FOR ważne informacje:
Organizatorami III FOR były: Stowarzyszenie Wspólnota Kulturowa Borussia, Fundacja Borussia, Narodowe Centrum Kultury. Partnerami, przy współpracy których zrealizowano przedsięwzięcie byli: Stowarzyszenie Węgajty, Muzeum Warmii i Mazur, Fundacja Inicjatywa Kobiet Aktywnych. Wsparcia finansowego III FOR udzielili: Narodowe Centrum Kultury, Goethe-Institut, Urząd Miasta Olsztyna oraz Konsul Honorowy Wielkiego Księstwa Luksemburga w Sopocie mec. Tomasz Kopoczyński. Natomiast patronatem medialnym Forum objęły: TVP Olsztyn, Gazeta Olsztyńska i Radio Olsztyn.
