<\/a>\u00a0<\/span><\/span><\/span><\/p>\n

Erich Mendelsohn (1887\u20131953)<\/strong>, wybitny niemiecki architekt \u017cydowskiego pochodzenia, to jeden z najs\u0142ynniejszych olsztynian. \u015awiatow\u0105 s\u0142aw\u0119 zyska\u0142 jako wybitny tw\u00f3rca budowli ekspresjonistycznych (m.in. Wie\u017ca Einsteina w Poczdamie, dom tekstylny w Gliwicach, fabryka kapeluszy Luckenwalde, domy towarowe Schocken w Norymberdze i Stuttgarcie, Uniwersytet Hebrajski w Jerozolimie, budowle sakralne w Stanach Zjednoczonych).W rodzinnym mie\u015bcie architekta zachowa\u0142a si\u0119 jego pierwsza realizacja: \u201eBet Tahara\u201d, dawny dom przedpogrzebowy oraz dom ogrodnika, znajduj\u0105ce si\u0119 przy cmentarzu \u017cydowskim. By\u0142o to jedno z pierwszych zlece\u0144, kt\u00f3re otrzyma\u0142 i zrealizowa\u0142 Mendelsohn, wtedy jeszcze pocz\u0105tkuj\u0105cy student architektury na Politechnice w Monachium. Budynek zosta\u0142 wzniesiony przez gmin\u0119 \u017cydowsk\u0105 w latach 1911\u20131913 i jest pierwszym, a zarazem jedynym dzie\u0142em architektonicznym, kt\u00f3re Mendelsohn stworzy\u0142 w rodzinnym mie\u015bcie. Sam architekt nie umieszcza\u0142 go na li\u015bcie swoich projekt\u00f3w. Olszty\u0144ski obiekt przy ul. Zyndrama z Maszkowic 2 \u2013 przez wiele lat zapomniany \u2013 sta\u0142 si\u0119 prawdziwym odkryciem dla znawc\u00f3w tw\u00f3rczo\u015bci Mendelsohna, architekt\u00f3w i historyk\u00f3w sztuki.Wci\u0105\u017c pr\u00f3\u017cno by szuka\u0107 \u201eBet Tahary\u201d na mapach czy w przewodnikach po Olsztynie, cho\u0107 to jeden z najciekawszych olszty\u0144skich zabytk\u00f3w, miejsce wyj\u0105tkowe tak\u017ce w skali ca\u0142ego regionu i kraju, nie tylko ze wzgl\u0119du na osob\u0119 samego tw\u00f3rcy. Do czasu istnienia w Olsztynie gminy \u017cydowskiej obiekt pe\u0142ni\u0142 swoj\u0105 pierwotn\u0105 funkcj\u0119. Jeszcze w latach 40. XX wieku zamieszkiwa\u0142 tu ogrodnik opiekuj\u0105cy si\u0119 cmentarzem, a sam kirkut w prawie niezmienionym kszta\u0142cie przetrwa\u0142 do ko\u0144ca lat 60. XX wieku. Od pocz\u0105tku lat 70. w budynku \u201eBet Tahary\u201d mie\u015bci\u0142 si\u0119 olszty\u0144ski oddzia\u0142 Archiwum Pa\u0144stwowego \u2013 w tym okresie budynek przebudowano i dostosowano do potrzeb archiwalnych magazyn\u00f3w: we wn\u0119trzu pojawi\u0142y si\u0119 dodatkowe \u015bciany i stropy, otwory okienne i drzwiowe zosta\u0142y przebudowane, mi\u0119dzy \u201eBet Tahar\u0105\u201d a domem ogrodnika pojawi\u0142 si\u0119 \u0142\u0105cznik. W po\u0142owie lat 90. XX wieku Archiwum opu\u015bci\u0142o obiekt: od tej pory nieogrzewany, pozbawiony bie\u017c\u0105cej opieki budynek niszcza\u0142, z roku na rok chyl\u0105c si\u0119 ku upadkowi.\u00a0Od ko\u0144ca lat 90. \u015brodowisko olszty\u0144skiej \u201eBorussii\u201d poszukiwa\u0142o mo\u017cliwo\u015bci uratowania tego wyj\u0105tkowego miejsca, nazywanego Domem Mendelsohna, jednej z niewielu zachowanych materialnych pami\u0105tek po \u017cydowskiej spo\u0142eczno\u015bci przedwojennego Olsztyna. Dzi\u0119ki wsparciu finansowemu samorz\u0105du Olsztyna \u201eBorussia\u201d \u2013 od 2005 r. dzier\u017cawca obiektu, kt\u00f3ry jest w\u0142asno\u015bci\u0105 Fundacji Ochrony Dziedzictwa \u017bydowskiego \u2013 przeprowadzi\u0142a w 2006 r. pierwsze prace zabezpieczaj\u0105ce obiekt i remont dachu. Miasto wy\u0142o\u017cy\u0142o tak\u017ce \u015brodki na ekspertyz\u0119 konserwatorsk\u0105, niezb\u0119dn\u0105 do podj\u0119cia dalszych dzia\u0142a\u0144 na rzecz ratowania zabytku. Prowadzone przez konserwator\u00f3w badania dowiod\u0142y, \u017ce ten skromny i niepozorny z zewn\u0105trz budynek, kt\u00f3ry nie przypomina p\u00f3\u017aniejszych projekt\u00f3w wielkiego architekta-wizjonera, jakim by\u0142 Mendelsohn, jest bardzo cennym obiektem.<\/p>\n

\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

\u00a0 Erich Mendelsohn (1887\u20131953), wybitny niemiecki architekt \u017cydowskiego pochodzenia, to jeden z najs\u0142ynniejszych olsztynian. \u015awiatow\u0105 s\u0142aw\u0119 zyska\u0142 jako wybitny tw\u00f3rca budowli ekspresjonistycznych (m.in. Wie\u017ca Einsteina w Poczdamie, dom tekstylny w Gliwicach, fabryka kapeluszy Luckenwalde, domy towarowe Schocken w Norymberdze i Stuttgarcie, Uniwersytet Hebrajski w Jerozolimie, budowle sakralne w Stanach Zjednoczonych).W rodzinnym mie\u015bcie architekta zachowa\u0142a si\u0119 […]<\/p>\n","protected":false},"author":2,"featured_media":0,"parent":0,"menu_order":0,"comment_status":"open","ping_status":"open","template":"","meta":[],"_links":{"self":[{"href":"http:\/\/borussia.pl\/index.php\/wp-json\/wp\/v2\/pages\/288"}],"collection":[{"href":"http:\/\/borussia.pl\/index.php\/wp-json\/wp\/v2\/pages"}],"about":[{"href":"http:\/\/borussia.pl\/index.php\/wp-json\/wp\/v2\/types\/page"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/borussia.pl\/index.php\/wp-json\/wp\/v2\/users\/2"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"http:\/\/borussia.pl\/index.php\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=288"}],"version-history":[{"count":0,"href":"http:\/\/borussia.pl\/index.php\/wp-json\/wp\/v2\/pages\/288\/revisions"}],"wp:attachment":[{"href":"http:\/\/borussia.pl\/index.php\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=288"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}